Zaburzenia hormonalne u mężczyzn. Jak hormony wpływają na organizm
Czy hormony rządzą mężczyznami? Ależ oczywiście. I choć niechętnie się do tego przyznajemy, wszyscy, bez względu na płeć, jesteśmy od nich zależni. Niektóre przeważają u jednej płci, inne są uniwersalne dla obu. Gdy panuje równowaga hormonalna mamy do czynienia z homeostazą; jednak z różnych przyczyn dochodzi do rozchwiania owej równowagi, a zaburzenia hormonalne u mężczyzn powodują szereg bardziej lub mniej widocznych zmian.
Wiele czynników może zaburzyć równowagę hormonów płciowych u mężczyzn. Do najważniejszych z nich zalicza się ogólny stan zdrowia. Niektóre choroby przewlekłe mają istotny wpływ na układ hormonalny. Nieprawidłowości wynikają także z poziomu witamin i minerałów, stresu i trybu życia, a także wieku. Naturalne procesy starzenia się organizmu skutkują m.in. niewydolnością hormonalną jąder, co powoduje zmniejszoną produkcję testosteronu.
Z artykułu dowiesz się:
Męskie hormony – co warto o nich wiedzieć?
Myśląc o męskich hormonach, siłą rzeczy w pierwszej kolejności kojarzymy testosteron, jako ten kształtujący męskość, biorący udział w budowie mięśni, odpowiadający za popęd płciowy, za odwagę i skłonność do rywalizacji. I rzeczywiście to ten najważniejszy męski hormon, jednak niemniej istotne są również: tyroksyna, melatonina, grelina, kortyzol, insulina, estrogen, luteina, prolaktyna czy progesteron i wiele innych.
Zaburzenia hormonalne dają rozmaite objawy i odbijają się na funkcjonowaniu całego organizmu. Za sprawą niedoboru lub nadmiaru którejś substancji może się okazać, że kaskadowe skutki obejmą wiele organów, rozregulują układ hormonalny i spowodują poważne choroby. Dlatego wszystkie nieprawidłowości w zakresie gospodarki hormonalnej wymagają leczenia.
Zaburzenia hormonalne u mężczyzn – objawy
Ponieważ każdy hormon odpowiada za inne procesy, objawy mogą być bardziej lub mniej charakterystyczne. Oto kilka przykładów hormonów, mających znaczący wpływ na funkcjonowanie organizmu:
Testosteron
Testosteron to męski hormon płciowy odpowiedzialny za popęd seksualny, płodność, skłonność do rywalizacji itd. Jego poziom wpływa na wiele aspektów funkcjonowania organizmu, m.in. na rozwój mięśni, narządów płciowych i układu rozrodczego. Nadmiar testosteronu spowodowany na przykład guzami nadnerczy lub wrodzonym przerostem nadnerczy powoduje nie tylko zachowania agresywne, ale też osłabienie odporności organizmu – dzieje się tak, dlatego, że komórki odpornościowe giną pod wpływem testosteronu.
Zbyt niski poziom objawia się spadkiem libido i problemami z potencją, jest czynnikiem rozwoju zaburzeń metabolicznych, zwłaszcza cukrzycy i chorób układu krążenia. Niedobór może być wywołany zespołem feminizujących jąder, zespołem Klinefeltera, niewydolnością jąder, czy stanem po wycięciu jąder.
Produkcję testosteronu regulują hormony wydzielane przez przysadkę mózgową. Jest to głównie hormon folikulotropowy (FSH). Zaburzenia z jej strony – głównie niedoczynność przysadki mózgowej - prowadzą do zmniejszenia produkcji plemników (a nawet wstrzymania rozwoju plemników i stopniowej utraty komórek plemnikowych).
Niski poziom testosteronu może objawiać się problemami z płodnością, zaburzeniami erekcji, spadkiem libido, brakiem energii oraz przyrostem masy ciała. Mężczyzna, który zaobserwuje u siebie takie objawy, powinien wykonać badania hormonów płciowych - głównie poziomu testosteronu.
Tyroksyna
Tyroksyna – jest jednym z hormonów produkowanych przez tarczycę (inne to: trójjodotyronina i kalcytonina). Ma wpływ na procesy metaboliczne, zwłaszcza na wchłanianie glukozy czy rozpad tłuszczów. Przy niedoborze tyroksyny rozwija się niedoczynność tarczycy. Dochodzi również do zmniejszenia aktywności psychomotorycznej, obniżenia nastrój, nadmiernej senności w ciągu dnia i problemów z koncentracją. Z nadmiarem tego hormonu mamy do czynienia w nadczynności tarczycy, która objawia się: nadpobudliwością, nerwowością, zwiększoną męczliwością mięśni, spadkiem masy ciała, tachyarytmią.
Jeżeli pojawiają się objawy wskazujące na nadczynność lub niedoczynność tarczycy, należy udać się do lekarza. Konieczne jest wykonanie badań laboratoryjnych krwi i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.
Melatonina
Melatonina odpowiada za zdrowy, spokojny sen i za regulację cyklu dobowego. Wytwarzana jest przez szyszynkę pod wpływem ciemności. Zaburzenia hormonalne u mężczyzn polegające na niedoborze melatoniny powodują rozregulowanie trybu snu i czuwania. Niedobór melatoniny powoduje zaburzenia rytmu snu, bezsenność, problemy z koncentracją, bóle głowy, drażliwość i złe samopoczucie, a także typowo męskie dolegliwości spowodowane są niedoborem snu: spadek libido, problemy z erekcją, brak zainteresowania seksem. Nadmiar melatoniny występuje rzadko, przede wszystkim po przedawkowaniu syntetycznej melatoniny i może prowadzić do nadmiernej senności i problemów z utrwalaniem wspomnień.
Kortyzol, adrenalina, noradrenalina
Kortyzol, adrenalina i noradrenalina – te hormony uwalniane są pod wpływem emocji. Na krótką metę pozwalają przetrwać przykre sytuacje. Występują u obu płci, ale u mężczyzn w połączeniu z testosteronem ich działanie jest mocno widoczne. Wpływają na zwiększenie poziomu glukozy we krwi, pośredniczą w przenoszeniu impulsów ze współczulnego układu nerwowego do tkanek, przyspieszają tętno, poprawiają pracę mięśni i szybkość reakcji. Działanie hormonów stresu jest pozytywne tylko przez krótki okres. Ich nadmiar w trakcie przedłużającego się stresu powoduje, że organizm cały czas pozostaje w trybie „walki i ucieczki”, rozwijają się nerwice, choroby układu krążenia, zaburzenia tętna czy zaburzenia metaboliczne.
Andropauza i hipogonadyzm – choroby spowodowane niedoborem męskich hormonów
Wraz z wiekiem poziom męskich hormonów spada i rozwijają się pewne zaburzenia hormonalne typowe dla wieku podeszłego. Andropauzę czasami porównuje się do kobiecej menopauzy. Podstawowym męskim hormonem jest testosteron produkowany przez jądra. Natomiast to przysadka mózgowa stymuluje syntezę testosteronu.
Z wiekiem poziomu testosteronu spada o około 1% na rok od 40-60. roku życia. Zmniejsza się także aktywność przysadki mózgowej oraz zwiększa się poziomu białek wiążących androgeny, co ogranicza ich aktywność.
Hipogonadyzm to z kolei zaburzenie hormonalne u mężczyzn będące wynikiem niedoboru hormonów z powodu chorób, zwłaszcza jąder, przysadki mózgowej lub innych struktur mózgu, czy zaburzeń genetycznych. Aby wykryć to zaburzenie hormonalne, wymagane są badania poziomu testosteronu, stężenia hormonów przysadkowych (LH i FSH) oraz oznaczenie prolaktyny.
Objawy zaburzeń hormonalnych – andropauzy i hipogonadyzmu to: zaburzenia funkcji seksualnych, męska niepłodność, wzrost tkanki tłuszczowej, zmniejszenie masy mięśniowej i kostnej, uczucie zmęczenia, zaburzenia snu i objawy depresyjne.
Zaburzenia hormonalne u mężczyzn – leczenie
Leczenie zależy od konkretnego zaburzenia i objawów. W przypadku hipogonadyzmu postępowanie polega przede wszystkim na podawaniu testosteronu lub jego pochodnych w postaci zastrzyków, preparatów doustnych lub przezskórnych. Skutki andropauzy ogranicza się dzięki hormonalnej terapii zastępczej. W przypadku nadczynności tarczycy stosuje się farmakoterapię, ale niekiedy konieczne jest wykonanie zabiegu chirurgicznego.
Bez względu na rodzaj zaburzeń istotne jest dbanie o zrównoważoną dietę bogatą w witaminy i minerały oraz regularna aktywność fizyczna. Żadnych zmian hormonalnych nie wolno bagatelizować ani leczyć na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem.
Podsumowanie
Męskie hormony płciowe, hormony tarczycy, produkowane przez przysadkę mózgową - regulują funkcjonowanie organizmu. Odpowiadają nie tylko za funkcje seksualne, ale także za samopoczucie, stan układu nerwowego, zegar biologiczny oraz płodność. Ich niedobór może prowadzić do zatrzymania produkcji plemników. Obecne są też zaburzenia erekcji i spadek popędu płciowego. Zaobserwowanie u siebie niepokojących objawów jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej i wykonania badań, które pozwalają określić poziom hormonów. Stwierdzenie nieprawidłowości wymaga odpowiedniego leczenia i zmiany stylu życia.
Źródła:
- Krzysztof Kula, Jolanta Słowikowska-Hilczer, Hipogonadyzm późny u mężczyzn, Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 63; s. 15-18.
- Jacek Belowski, Andropauza i hipogonadyzm - niedobór męskich hormonów, portal internetowy endokrynologia.pl poradnik dla pacjentów.
- Redakcja Men’s Health, Jak hormony rządzą facetami?, portal internetowy menshealth.pl (10.12.2012).
- Krzysztof Pastewka, Problemy starzejącego się mężczyzny, Postępy Nauk Medycznych s1/2014, s. 43-45.
- Michał Rabijewski, Postępy w rozpoznawaniu i leczeniu zespołu niedoboru testosteronu, Postępy Nauk Medycznych 3/2008, s. 165-173.
- Andrzej Lewiński, Ewa Płaczkiewicz-Jankowska, Niedoczynność tarczycy, portal internetowy mp.pl dział interna (12.08.2019).